Przygotowując się do kolejnego egzaminu maturalnego wciąż łapałam się na tym, że uciekają mi myśli. Wszystko zdawało się być ciekawsze od kolejnej partii materiału.
Odpływałam przy najmniejszym bodźcu zewnętrznym: stare zasłony zainspirowały mnie do tworzenia wizji przemeblowania pokoju, a dźwięk telewizora dochodzący z pomieszczenia obok, wywoływał tęsknotę za beztroskim nic nie robieniem. Ewidentnie koncentracja uwagi nie była moją mocną stroną.
Im bardziej się na tym łapałam, tym większa frustracja mnie ogarniała. Nie potrafiłam sobie z tym poradzić, więc ostatecznie rzucałam książki w kąt i zła na siebie wyrzucałam sobie w środku, jak bardzo jestem słaba i nieudolna.
To samo robią dzieci słysząc wciąż od rodziców i nauczycieli :
-Skup się! –
-Próbuję- odpowiadają te bardziej odważne. Reszta od razu zamyka się w sobie.
Pytanie brzmi: Czy koncentracja uwagi to umiejętność, którą można ćwiczyć?
Koncentracja uwagi, a wiek dziecka
Nie trudno się domyślić, że małe dzieci nie potrafią jeszcze skupiać uwagi. Wodzą wzrokiem w różne strony, wyłapując kolejne przypadkowe bodźce z otoczenia.
Z wiekiem powoli nabywają tę umiejętność, dlatego w przedszkolu radzą sobie w tym względzie o wiele lepiej. Dzieci kolorują niewielkie obrazki, albo skupiają uwagę na czytanym opowiadaniu. W tym czasie jednak wciąż zdarza się, że ta koncentracja ucieka i dzieci rozkojarzają się dosyć szybko.
Do momentu pójścia do szkoły koncentracja uwagi nie ma aż tak wielkiego znaczenia w funkcjonowaniu. Rozpoczynające edukację dziecko zmierza się jednak ze sporą zmianą w swoim życiu. Jednym z wielu zadań, które się przed nim stawia, to skuteczne skupienie uwagi na zadaniu.
Zauważ, że dziecko ma być stale skoncentrowane. Na każdej lekcji i na zróżnicowanych zadaniach wciąż wysila się, by wszystko zrozumieć: od zadań tych wymagających liczenia, przez poznawanie nowych kształtów, aż po rysowanie szlaczków.
Oczekuje się od niego dużej gotowości do skupienia, a jednocześnie często nie dostarcza się mu równie istotnej dla koncentracji przerwy i odpoczynku od wytężonej pracy.
Jak zwykle możesz z tym zrobić dwie rzeczy: zmienić sposób działania systemu edukacji, lub nauczyć dziecko jak koncentrować uwagę.
Dobre wieści są takie, że koncentracja uwagi to umiejętność, w związku z czym da się ją ćwiczyć i rozwijać, zupełnie jak jazdę na nartach.
Druga dobra wiadomość jest taka, że można to robić na wiele przyjemnych sposobów.
Sprawdźmy jednak najpierw co najczęściej staje na przeszkodzie skupionej uwadze.
Dlaczego moje dziecko ma problemy z koncentracją?
Przyczyny kłopotów z koncentracją mogą być różne:
- niska motywacja do wykonania zadania ,
- brak zaangażowania w zaplanowane działanie np. nudna lekcja,
- atmosfera w szkole, lub w domu, którą wywołuje temat nauki.
Trudności te mogą być też wynikiem dysfunkcji i zaburzeń. W tym wypadku wymagana jest konsultacja ze specjalistami.
Co utrudnia koncentrację uwagi?
Nie będę odkrywcza wymieniając powody przez które i dzieci i dorośli mają problemy ze skupieniem. Są to między innymi:
- nadmierny pośpiech, który fundujemy sobie i naszym dzieciom,
- niedostateczna ilość snu,
- brak czasu na autentyczny relaks i reset,
- nadaktywność- oczekujemy od siebie i od świata multitaskingu, podczas gdy udowodniono już w badaniach, że on nie jest możliwy,
- zła dieta,
- brak odpowiednich przerw między cyklami koncentracji uwagi.
Jednocześnie istnieje szereg czynników psychologicznych, które przeszkadzają w skupieniu uwagi. Będzie to na przykład nastawienie do danego zadania, emocje i lęki wywołane przez konieczność jego wykonania, brak sensu w wykonaniu zadania, czy wygórowane oczekiwania stawiane przed dzieckiem.
Jak pomóc dziecku skoncentrować uwagę?
Zastanawiasz się pewnie co robić, żeby pomóc dziecku skoncentrować uwagę. Domyślasz się pewnie, że samo usunięcie tych negatywnych czynników nie wystarczy, by nadrobić nagromadzone straty.
Zacznij od tego, żeby stawiać przed dzieckiem jedno zadanie na raz.
Brzmi banalnie, a jednak regularnie stawiamy przed nim kilka zadań jednocześnie. Często mówimy do dziecka:
– Skup się! Jeszcze mamy 10 zadań do rozwiązania.
Tym samym same stajemy się czynnikiem utrudniającym skupienie.
Przypomnij sobie sytuację, w której byłaś mocno zdenerwowana. Przypuśćmy, że ktoś wyprowadził Cię z równowagi i miałaś wrażenie, że złość zaraz Cię rozsadzi od środka. Czy jeśli podeszłabym wtedy do Ciebie i powiedziała: Uspokój się. Nie ma czasu na zdenerwowanie, to od razu być się uspokoiła?
Prawdopodobnie nie. Myślę, że to zdanie może nawet spotęgować negatywne emocje buzujące w środku.
Tak samo stanie się z dzieckiem, kiedy każesz mu się skupić. Nie wywołasz tym koncentracji uwagi, ale frustrację wywołaną nie spełnianiem oczekiwań, czy byciem niewystarczającym do realizowania zadania.
Mniej cierpliwi rodzice dodają jeszcze porównania np. Twój brat potrafi się skoncentrować, lub groźby Jeśli natychmiast nie zrobisz tego zadania, to zabieram Twoją ulubioną lalkę.
Nie oceniam tych postaw, bo wiem, że często wynikają one z naszego zmęczenia. Chcemy pomóc dziecku w odrobieniu lekcji, a jednocześnie o niczym bardziej nie marzymy, jak o odpoczynku po długim dniu pracy.
Rozumiem, że widząc dziecko, które nijak nie koncentruje się na zadaniu, rodzą się w nasz różne emocje, ale jako dorośli musimy mieć ich świadomość i nie zrzucać na dzieci odpowiedzialności za ten stan rzeczy.
Przyznam Ci szczerze, że zdarzało mi się sugerować mamom, żeby nie pomagały dzieciom w odrabianiu lekcji, bo te warunki nie miały szans na powodzenie. Koszty zrealizowanego zadania byłyby w tej sytuacji wiele wyższe, niż zyski z jego wykonania. Serio.
Usuń dystraktory
Jeśli Twoje dziecko jeszcze nie potrafi się skoncentrować, to warto przygotować jego miejsce do nauki usuwając z niego ewentualne dystraktory. Na biurku powinny znajdować się tylko przedmioty potrzebne do wykonania jednego, konkretnego zadania.
Dopilnuj, żeby ograniczyć też zewnętrzne hałasy, które mogą odciągać uwagę dziecka. Zamknij okno od strony ulicy, lub poproś o przyciszenie telewizora w pokoju obok.
Usuń zabawki i inne interesujące przedmioty z pola widzenia dziecka.
Pamiętaj proszę, że jeśli dziecko stuka nogą, lub długopisem to zanim mu zabronisz to robić spytaj, czy mu to nie przeszkadza. Często dzieci mówią, że nie mogą się skupić właśnie wtedy, kiedy zabrania im się ruchu. Być może Twoje właśnie do nich należy. Jeśli więc rytm wystukiwany stopą pomaga mu w liczeniu, to nie ma sensu mu tego zabraniać.
Obserwuj jak działa Twoje dziecko, szybko się zorientujesz co jest dystraktorem, a co wspiera go w koncentracji uwagi.
Róbcie przerwy
O tym, że przerwy w nauce są równie ważne, jak samo zdobywanie wiedzy pisałam już kilkukrotnie. Jednak pominięcie ich roli w artykule o koncentracji uwagi, byłoby z mojej strony dużym zaniedbaniem.
Nawet mózg dorosłego człowieka ma ograniczone możliwości koncentracji uwagi. Jeśli wydaje Ci się, że możesz skupić się na jednym zadaniu bez ograniczeń, to sprawdź to. W końcu przychodzi moment, kiedy Twoja uwaga szuka alternatywnych bodźców.
Tak samo dzieci nie są w stanie być w pełni skoncentrowane przez długi czas. Warto więc wprowadzić metody, które pomogą Wam zachować odpowiednią ilość przerw w cyklu nauki. Możesz do tego wykorzystać Metodę Pomodoro, którą opisywałam w artykule o planowaniu nauki.
Ruszcie się
Ruch to zdrowie- wiadomo, ale nie wiem czy wiesz, że ma on też dużą rolę we wsparciu koncentracji uwagi. Jeżeli w przerwie od nauki dziecko zamiast siedzieć trochę się porusza, zwiększy w ten sposób swoje możliwości skupienia przy powrocie do nauki.
Kilka przysiadów nie wymaga zaangażowania od umysłu, powoduje natomiast wzrost endorfin i dodatkowe dotlenienie mózgu. Tym samym człowiek w pełni odpoczywa od zadań, które wykonywał wcześniej.
Tak na marginesie, poranna gimnastyka ma podobne działanie. W początkowych latach podstawówki, gdy co rano miałam problemy z dobudzeniem syna, wprowadziliśmy zwyczaj 10 pajacyków na dzień dobry. Robiliśmy je oboje. Była przy tym kupa śmiechu, bo dopiero co wybudzony ze snu organizm, wykonuje dosyć koślawe ćwiczenia gimnastyczne.
Oboje bardzo miło wspominamy ten czas. Obecnie mój syn sam wstaje z rana i do szkoły jedzie na rowerze około dwóch kilometrów, nie potrzebuje już dodatkowej porannej gimnastyki.
Nie zgadzaj się na korzystanie z telefonu, telewizji czy tabletu przed odrabianiem lekcji
Ostatnia kwestia to wykorzystywanie urządzeń elektronicznych przed odrobieniem lekcji i nauką. To duży błąd, głównie dlatego, że telefony, komputery, telewizory i tablety angażują naszą uwagę w ogromnych ilościach. Wykorzystujemy więc zasoby, które potrzebne są dziecku do wykonania zadań domowych, czy przygotowania do sprawdzianu.
Zachęcam Cię, żebyście ich nie używali jako odpoczynek zaraz po szkole. I dzieciom i Wam należy się chwila relaksu, ale musicie uświadomić sobie i dzieciom, że gry i aplikacje są rodzajem hobby, a nie metodą na odpoczynek.
Jeśli wprowadzicie w Waszych domach zdrowy nawyk: najpierw obowiązki, potem przyjemności, to już samym tym działaniem pomożecie dziecku w skoncentrowaniu uwagi. Pamiętaj proszę, że ta zasada w równym stopniu musi dotyczyć dzieci, co dorosłych. W innym wypadku nie będzie skutecznie wprowadzona.
Na koniec niespodzianka – koncentracja uwagi w ćwiczeniach
Jutro w południe na fanpage MumAssist pokażę Ci kilka prostych ćwiczeń dla młodszych i starszych dzieci, które możesz wdrożyć, żeby podnieść koncentrację dziecka tuż przed odrabianiem lekcji.
Będziesz mogła je wykorzystywać przy każdej okazji, gdy zobaczysz, że dziecko odpływa w krainę marzeń podczas wykonywania zadań. Jestem też pewna, że zainspirują Cię one do przygotowania własnych tego typu ćwiczeń.
Nagranie przez kilka dni będzie dostępne na fanpage, a potem trafi na stronę mumassist.pl do nowego działu z bezpłatnymi materiałami.
Na koniec mam prośbę, jeśli możesz podziel się tym artykułem z innymi mamami, które być może zmierzają się z problemem koncentracji u swoich dzieci. Im więcej z nas wie, jak wesprzeć dziecko w nauce, tym więcej dzieci zaczyna wierzyć w swoje możliwości.
Tymczasem pamiętaj, że zawsze jestem po Twojej stronie.
Pozdrawiam ciepło,
Marcelina MumAssist
